Wat een wetenschapper zegt, is dat hetzelfde als wetenschap?
Wetenschap.
Wetenschap is fantastisch! Wetenschap heeft ongekende vooruitgang gebracht in de maatschappij. In een vrije democratische maatschappij hebben wetenschappers ruimte en rust om wetenschappelijke onderzoeken te doen en zijn in de maatschappij ook mogelijkheden om resultaten van onderzoeken te publiceren in vrijheid.
In onvrije systemen en maatschappijen wordt doorgaans ook wetenschap bedreven. Deze wetenschap staat vaak in dienst van machthebbers. In ieder geval zijn er geen of beduidend minder mogelijkheden om onwelgevallige uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek te publiceren. Denk hierbij aan China of Noord-Korea. In andere dictaturen, zoals bijvoorbeeld in Afrika, zijn er bijna helemaal geen mogelijkheden om wetenschap te bedrijven. In zulke landen en ook in arme democratieën, ontbreekt vaak geld, onderwijs en infrastructuur voor echte florerende wetenschap.
Wetenschappers.
Wetenschap wordt beoefend door wetenschappers. Wetenschappers zijn ook gewone mensen. Mensen met een overtuiging, een verleden, karakter en emotie. Vaak zijn wetenschappers personen die wel alles van 1 onderwerp weten, maar daarentegen weinig van andere onderwerpen. Een bekende typering van een wetenschapper is de verstrooide professor. Doordat een wetenschapper veel met één onderwerp bezig is, raakt het hem sneller bovengemiddeld, als men zijn expertise en kennis niet serieus neemt. Aan de andere kant zet de wetenschapper alles in om zijn gelijk op zijn gebied, aan anderen over te dragen. Onder alles inzetten valt bijvoorbeeld: lobbyen, media-optredens, selectieve berichtgeving en selectieve verslaglegging.
Niets menselijks is een wetenschapper vreemd.
Modellen.
Een actuele fout die huidige wetenschappers maken is de keuze om zich achter de juistheid en onaantastbaarheid van modellen te verschuilen. Door digitalisering zijn mogelijkheden van computermodellen enorm toegenomen. Computermodellen zijn, net zoals vroeger modellen op papier, beïnvloedbaar en manipulatief. Wat je erin stopt bepaalt ook de uitkomst van het model. In essentie kan input en uitkomst van het model, niets met realiteit en wetenschap te maken hebben. Het blijft steken bij de ‘waarheid’ van het computermodel.
Expertocratie.
Sinds een aantal jaar worden er steeds meer ‘experts’ opgevoerd in media, publieke opinie en politiek. Dat heeft geresulteerd in een maatschappelijke roep om grote problemen door experts te laten oplossen. Wie heeft deze uitspraken niet gehoord tijdens corona: ‘De experts zullen het wel weten toch?!’ of ‘Weet jij het dan beter dan de experts?’.
‘De experts zullen het wel weten toch?!’ of ‘Weet jij het dan beter dan de experts?’
Het ging zover dat de overheid zich verschuilde achter wetenschappers(niet wetenschap): ‘Het OMT zegt…’. Daarmee is een stap gezet richting Expertocratie. Expertocratie betekent: staatsinrichting waarbij experts een hoofdrol spelen.
Expertocratie betekent automatisch een vermindering van democratie en (grote)stap richting tirannie. Immers een expert heeft naast kennis ook een overtuiging en belangen. Op het moment wanneer een mens erg belangrijk wordt, volgt bijna automatisch verhevenheid boven andere mensen en overtuigingen of kennis. Een belangrijk gevolg daarvan is het dicteren van het eigen gelijk. Verder hebben veel wetenschappers een belang vanuit de kennis die zij tot zich hebben genomen. Last but not least: er is geen enkele wetenschapper gekozen door een bevolking. Expertocratie is een gevaar voor democratie.
Expertocratie is een gevaar voor democratie.
Veelvuldig voorkomende tendensen en uitspraken van expertocratie zijn o.a.:
- ‘Onderzoek heeft laten zien.’
- ‘De experts zeggen: …….’
- ‘97% van de wetenschappers(niet: de wetenschap!) zegt/vindt: ……’
Democratische oplossing.
In de democratie staan politici boven wetenschappers. Politici dienen het oordeel van de wetenschapper te wegen naast kennis van andere wetenschappers en bijvoorbeeld kennis van sectoren. Kortom: afweging van alle kennis en belangen in de maatschappij.
De expert heeft en neemt geen verantwoordelijkheid voor andere beleidsterreinen.
Indien politici de wetenschapper vrij baan geven, glijdt democratie af richting expertocratie. Dan kunnen uiteindelijk eenzijdige en verschrikkelijke dingen gebeuren. De expert heeft en neemt geen verantwoordelijkheid voor andere beleidsterreinen. De politiek heeft deze verantwoordelijkheid en is door kiezers gekozen om deze verantwoordelijkheid te nemen.
Een expert is eerder geneigd om zijn gelijk door te drukken. Tijdens het nazi-bewind in Duitsland en communisme in de Sovjet-Unie zijn veel voorbeelden beschikbaar van wetenschappers die van de politiek een vrije hand kregen. Zulke regimes voerden wetenschappers aan als bewijs voor de juistheid van hun bewind en draaiden daarmee de bevolking een rad voor ogen. Op deze manier gebeurt dit nu ook nog.
Het is hoog tijd voor verstandige politici die de verantwoordelijkheid voor hun werk opnemen en daarmee wetenschappers en experts terug op hun plek zetten. Zo kan ook voorkomen worden dat de geloofwaardigheid van Wetenschap ten onder gaat. Gelukkig heeft democratie die mogelijkheid, in tegenstelling tot andere bestuurssystemen. In Nederland is er binnen de parlementaire democratie, binnen de Tweede Kamer, een uitgelezen mogelijkheid om dit democratisch op te pakken.